De opkomst van het aantal aanmeldingen voor het Elektronische Patiëntendossier (EPD) valt erg tegen: slechts 400.000 mensen hebben zichzelf vrijwillig ingeschreven voor deelname aan het EPD. De Vereniging van Zorgaanbieders voor Zorgcommunicatie (VZVZ) had gehoopt op het vijftienvoudige. Halverwege 2012 heeft VZVZ ongeveer de helft van de Nederlandse bevolking aangemeld bij het EPD zonder eenieders toestemming. Na 2012 zou dit aantal verminderen doordat men zelf expliciet toestemming moest geven om in het systeem te komen. In het NRC Handelsblad van 5 december 2012 wordt echter bekend gemaakt dat de VZVZ de privacy-eis willen uitstellen. In het NRC Handelsblad van 26 november werd inschrijving voor het EPD sterk afgeraden. Alhoewel de kranten een objectieve functie hebben als doorgeefluik van informatie wat betreft het EPD, is er meermaals sprake van een negatieve toon wanneer het EPD besproken wordt in de nationale nieuwsmedia. Dit kan leiden tot het lage aantal inschrijvingen voor het EPD. Ik vraag mij daarom af:
Wat voor soort beeld wordt er geschetst over het EPD door de Nederlandse kranten?
Operationalisering
Om een goed antwoord te kunnen geven op deze vraag zal er eerst een onderzoek gedaan worden naar het aantal krantenberichten dat gewijd wordt aan het onderwerp Elektronisch Patiëntendossier door de nationale kranten. In de database van Academic LexisNexis kan er gezocht worden naar alle krantenberichten over het EPD van de periode 1 november 2008 (startdatum EPD) tot en met 7 december 2012, dit zijn er in totaal 1010. Er wordt gezocht met de query ‘epd’ OR ‘elektronisch patientendossier’, bij de nationale kranten die ook aangesloten zijn bij Metareporter: NRC Handelsblad, Volkskrant, Trouw, Het Financiële Dagblad, NRC Next, de Telegraaf, Nederlands Dagblad, Reformatorisch Dagblad, Algemeen Dagblad, de Parool, Spits en de Metro. Aan de hand van het aantal artikelen per krant over het EPD komt de volgende verdeling.
Het is duidelijk dat het NRC Handelsblad en de Volkskrant het meest berichten over EPD. Om te weten wat voor soort beeld de media schetsen over EPD, zal er een steekproef gehouden worden, waarbij er uit elk jaar (2008 t/m 2012) vijf artikelen worden gepakt, om te onderzoeken wat de toon over EPD is sinds de lancering ervan. Door middel van het vergelijken van deze data met elkaar kan worden geconcludeerd of het beeld verandert is en wat voor soort beeld er nu geldt voor het EPD in de nationale kranten.
Analyse
Uit het onderzoek bleek dat het beeld van het EPD niet geleidelijk verandert is, maar vanaf 2008 tot en met 2012 dezelfde verdeling heeft. Een op de vijf artikelen is positief over EPD, een op de vijf is neutraal en drie van de vijf artikelen is negatief van aard. Dit heeft elk jaar een andere oorzaak.
In 2008 (135 artikelen) werd het project gelanceerd en voorgesteld in de politiek en aan de maatschappij door minister Ab Klink. Er wordt gesteld dat er te snel gehandeld is. Ab Klink had een brief naar elke Nederlander gestuurd waarin uitleg werd gegeven over het project en dat men eventueel bezwaar kon maken ertegen (met veel moeite en kosten). Automatische invoering van gegevens volgde hierop. Men was hier laaiend over en dit heeft de toon over EPD vanaf het begin bepaalt. De burgers voelen zich gedwongen en huisartsen hechten waarde aan hun beroepsgeheim.
In 2009 is het totaal aantal berichten 285, waarvan de meerderheid negatief. Met name veiligheid en privacy worden uitvoerig besproken. Er is echter ook sprake van positieve berichtgeving, bijvoorbeeld door Wim Huppes van het Financieel Dagblad. Hij stelt:
“De Britse overheid implementeert een gelijkelijk toegepaste, technocratische basiszorg. Het op artsen gericht nationaal elektronisch patiëntendossier heeft 80% van de huisartsen praktijken papierloos gemaakt. Hoewel de Nederlandse politiek ook een gelijkelijk basis zorgaanbod nastreeft, verdampten de miljarden die werden geïnvesteerd in het landelijk elektronisch patiëntendossier (EPD), zonder resultaat. De onderschatte conservatieve kracht is het polderen.”
In 2010 zijn er 124 artikelen gewijd aan EPD in de Nationale kranten. Dit is het jaar waarin Wiki-Leaks en het hacken van de OV-Chipkaart heeft plaatsgevonden. Wederom is het merendeel van de artikelen getekend door negativiteit. De neutrale of positieve berichten uit dit jaar gaan over het uitstel van de invoering van het EPD door de Eerste Kamer. Geert Lovink stelt in de krant van 31 december 2010 dat ‘De verhouding tussen burger en overheid is verziekt. De overheid weet steeds meer over de burger door het EPD, de OV-chipkaart, camerabewaking en het koppelen van data.’
In 2011 zijn er maar liefst 330 artikelen over het EPD geschreven, omdat in dit jaar het voorstel voor invoering van het EPD wordt geweigerd door de Eerste Kamer. Doorvoering ervan wordt geleid door andere zorg-partijen die wel heil zien in het project.
Tot slot zijn er in 2012 maar 109 artikelen geschreven over EPD. Aan de orde van de dag zijn negatieve onderwerpen, zoals ‘eisen’, ‘onzekerheid over veiligheid’, en ‘financiële druk vanuit de zorgverzekeraars’.
Literatuur
De kant die onderbelicht blijft bij het EPD-project is de mogelijkheid tot medisch onderzoek aan de hand van de beschikbare data in de databank. Door middel van data mining met big data kan men bepaalde patronen doorgronden in de data van de Nederlandse patiënten en wellicht tot oplossingen komen voor bepaalde ziektes:
“Clinical databases have accumulated large quantities of information about patients and their medical conditions. relationships and patterns within this data could provide new medical knowledge.”
Het doel van de VZVZ is vooralsnog: ‘De infrastructuur zorgt voor het snel en betrouwbaar uitwisselen van medische gegevens.’ Uiteindelijk zal het doel wellicht ook medische data mining zijn, maar wanneer hier over uitgeweid wordt is men waarschijnlijk massaal tegen het project, omdat zorg een gevoelig onderwerp is en men waarschijnlijk niet indirect als testpersoon wilt dienen.
Conclusie
Met behulp van de frame-analyse volgens Entmann kunnen er conclusies getrokken worden: ‘Frames reside in the specific properties of the news narrative that encourage those perceiving and thinking about events to develop particular understandings of them’ (Entman, 1991). Aan de hand van de analyse kan er gesteld worden dat de media overwegend negatief schrijft over het Elektronisch Patiëntendossier. Deze negatieve toon wordt gevoed door de slechte start die het EPD heeft gemaakt met de gedwongen automatische inschrijvingen en dure bezwaarschriften die men kon maken. Weigering van het voorstel door de Eerste Kamer en de daaropvolgende doorvoering zorgen voor vraagtekens bij de privacy kwestie.
Men zou in de krant de positieve gevolgen van het EPD kunnen belichten, zoals data-mining en de voordelen van digitalisering. In plaats daarvan blijft men hangen bij de mogelijkheid tot hacken, wat in principe elk systeem betreft. Om die rede iets weigeren, werkt progressie tegen die in andere landen zoals Groot Brittannië al gemaakt is. Er is dus geen sprake van een gemaakt beeld in de nationale kranten, maar een weerspiegeling van de alom heersende frustratie en angst omtrent het EPD vanuit de maatschappij.